Wednesday, April 26, 2006

Astonda K'naan of the B'laan Tribe













Sa dihang padayon akong nakiglambigit kanila ug padayon nga nakatabang proseso sa mga gimbuhaton sa mga Tribal Council, miabot ang panahon nga ang panagbangi nila sa WMC nagkakusog samtang nagkapag-on usab ang baruganan sa mga lideres sa pagsupak sa padayong operasyon niini. Ang ilang Tribal Council wala mopirma sa ikaduhang kasabutan, nga gitawag nga "Heads of Agreement"13 nga buot unta ipahuman sa kompanya aron nga ang tanang kinahanglanong legal sa ilang operasyon matuman na. Samtang naa sa kahugot ang sitwasyon tali sa kompanya ug sa konseho sa tribo adunay miabot nga usa ka sulat nga walay pirma nga gipadala ngadto kay Bishop Dinualdo Gutierrez14 ngari kanako. Ang sulat nga walay pirma nagpanumbongon sa Obispo sa mga kalihukan nako didto sa WMC ug sa akong walay pagsaway sa mga ginahimo sa mga tribo nga may kalimbigitan sa moralidad sama sa pag-asawa sa usa ka tribo sa bata nga usa ka binayad kaniya (lider). Usa lang kini sa uban pa nga mga isyu nga gipanghisgutan sa sulat. Bisan pa nga kanang sulat walay pirma ang Obispo nangayo og katubagan nganhi kanako. Akong gipahibalo sa Obispo nga ang tanang gisumbong sa sulat mga kulturanhong praktis sa mga tribo nga wala na ginatugot sa moralidad alang sa mga dili tribo. Buot ipasabot nga dili nato pwedeng ipahamtang sa mga tribo ang moralidad nga wala sa ilang kultura sama sa usa lang ka asawa o ang pagpa-asawa isip pagbayad sa utang kay alang sa tribo kana kabahin sa ilang naandang pamatasan. Wala koy katungod nga mangilabot sa mga kulturanhong kinaiya nila nga wala koy igong kahimatngon sa gikahimutangan nila.

Samtang hugot (tense) ang ilang sitwasyon sa gawas kahugot sab ang sitwasyon nila sa magsoong Malid. Tataw nga adunay bangi sa mga magsoon tungod sa magkalahi nga baruganan diha sa WMC. Si Ma Dion naay kabalaka sa naga kahugot nga sitwasyon sa mga magsoon. Mao nga usa ka higayon adunay gipasiugdahan si Ma Dion nga usa ka panagdait alang sa ilang pamilya. Akong nasaksihan ang usa ka ritwal nga gipahinabo ni Bong Fulong Ma Dion ang gitawag nila nga astonda k'naan . Ang astonda k'naan usa ka ritwal sa paghusay sa usa ka bangi. Matud pa sa Bong Fulong ang usa niya ka anak nga nagasuporta sa WMC naghupot og aligotgot batok kaniya ug sa iyang mga igsoon. Ug siya dili moangay sa maong sitwasyon nga matud niya dili kana magbunga og kalinaw tali sa iyang mga anak.

Matud pa ni Toh Swee-Hin ang personal nga kabag-ohan o pamatasan ug panghunahuna sa mga lideres bug-at siya sa paghimo og desisyon sa mga kritikal nga panahon sa kinabuhi sa katilingban16 . Ang desisyon ni Ma Dion nga magpakig-uli sa iyang anak usa ka dakung mapainubsanong lakang sa kalinaw sa katilingban ug sa ilang kaliwatan sulod sa Bong Banwu.

Notes:
13 Heads of Agreement
14 Bishop Dinualdo D. Gutierrez,DD is the Local Ordinary of the Diocese of Marbel whose services extends to the B'laans in Bong Banwu Sal'naong through the Justice and Peace Desk of the Social Action Center.
16 Cf. Toh Swee-Hin,"Enculturation of Peace: A Journey of Healing and Solidarity" (Nov. 26-30,1995), p.9

(English Translation)

As I continued my involvement with them and help in facilitating the process of the activities of the Tribal Council, their conflict with the WMC intensified which strengthened also the stand of the leaders against the continued operation of the company. Their Tribal Council did not sign the second agreement, called “Heads of Agreement”, which the company wanted them to accomplish so that the legal requirements of the operation will be finalized. In the midst of this ongoing tension between the Company and the Tribal Council, an unsigned letter about me was sent to Bishop Dinualdo Gutierrez. The unsigned letter to the bishop reported my activities on WMC and that I did not do something to correct the practices of the Tribe which concerns morality, like the marriage of an adult member of the Tribe with a young girl for a payment. This was just one of the issues that was mentioned in the letter. Even if the letter was not signed the bishop requested a response from me. I clarified with the bishop that the things reported in the letter pertained to the cultural practices of the Tribe which are not morally acceptable to non-tribals. This implies that we do not simply impose the kind of morality that is not in their culture like monogamy or to get married as a payment for a debt, such practice is very much ingrained in their culture. I felt that I had no right to interfere in their cultural practices because I felt that I did not have enough knowledge about intricacies of their situation.

While the tension outside was intensifying, there was also an internal tension within the family of the Malid brothers. It was very clear that the tension was caused by the brothers’ contradictory stance in relation to WMC. Ma Dion was very concern about the increasing tension of the brothers. In order to resolve this, the “astonda k’naan was convoke. Astonda k’naan is a rite of reconciliation, resolving conflicts. According to Bong Folong Ma Dion one of his son was supporting the WMC. His son kept a grudge against him and so disturbed the peace of the family. And he was not happy about the situation because it would not bring peace to his children. There was a need for his intervention as the head of the tribe. I have witnessed this moving ritual.

According to Toh Swee-Hin, a commentator on indigenous culture, personal changes or the behaviors and the wisdom of the elders have weight on making a decision during the critical times of the community. The decision of Ma Dion in reconciling his children was a big gesture of humility on his part as a step towards peace in the community and his tribe within the Bong Banwu.

Monday, April 24, 2006

KASTIFON of the B'laan Tribe



Sa akong pagpakig-uban sa mga Lumad sa Bong Banwu Sal'naong mabati nako ang hulga sa ilang kinabuhi. Ang Bong Banwu Sal'naong maoy dugukan sa ilang tinguha nga mapawaha ang WMC (sa pagka-karon wala na ang maong corporasyon sa mina). Wala na nila gihatagan pa og paghunahuna ang pag-armas sa pagpahawa sa WMC kini tungod kay nasinati na nila ang kabangis niini. Busa sa ilang mga lakang nagsalig sila sa malinawon nga proseso nga maangkon nila ang ilang kadaugan. Mao nga usa sa mga ritwal nga ilang gihimo mao ang paghangyo sa mga sa tribo labi na yadtong naa sulod sa dapit nga sakop sa gina-angkon sa WMC labi na gyud ang mga miembro sa Malid. Nagpasiugda sila og usa ka dakung kastifon aron nga sila mismo nga mga lideres mahiusa ug mapahimutang ang adunay mga tawo nga murag mo-abogado sa usa ka grupo ug dinhi usab ginahisgutan ang mga kasabutan sa pagbalik sa gibati o ang mga gamot hinungdan sa bangi. Sa kastifon nga gipasiugda sa Salnaong gisabot-sabot nila ang matag-usa sa mga bagay nga ilang hiusahan sa pagdepensa sa ilang yutang kabilin. Ang mga "gray areas" sa ilang pagsupak sa WMC ila kining gihisgutan. Ug sa ilang pagsabot-sabot ila usab gikasabutan ang paghimo og Astonda k'naan nga maoy katapusan sa paghusay sa ilang bangi.

(English Translation)

In my journey with the Lumads in Bong Banwu Salnaong, I have felt the threats to their life. Bong Banwu Sal’naong was considered as the center in their struggle to drive away WMC (this mining company has already left). In their struggle, they did not consider taking up arms because they themselves have already experienced its violence in the past. And so they opted for a peaceful process to gain victory. Thus, one of the rituals that they performed was to gather all the members of the tribe within the WMC covered area, especially those members in Malid. They performed a big Kastifon so that the leaders themselves would be united. Here, they discussed about their tribal covenant and the root cause of their conflict. The big Kastifon was held in Salnaong wherein everyone was consulted on how they could collectively defend their ancestral land. They also discussed about some of the “gray areas” in their struggle against WMC. They concluded their discussion with the resolve to hold an “Astonda k’naan” which was the last ritual in the resolution of their tribal conflict.