Ang Tinuod nga Kabag-ohan

Naka-amgo ako nga ang proseso sa pag-umol og gahum uban ug ila sa mga kabus, labi na sa Lumad, nagahagit kanuany og mas lawom nga kausaban sa akong kaugalingon. Gapasabot kini diha kanako og personal nga kausaban sa kaugalingon, kabag-ohan sa naandan nga pamatasan, panglantaw sa kinabuhi, ug kausaban sa paglihok uban kanila. Nagkinahanglan og matinud-anong pagbungkag sa akong kaugalingong estilo sa pagpuyo ug paglihok. Dili kini sayon alang kanako, tungod kay sa akong pamalandong tipik ug kabahin man ako sa nagharing kultura nga maoy hinungdan sa mga kasakit ug kalisod sa mga lumad. Tinuod nga ang inspirasyon sa akong pakig-uban kanila nagagikan sa akong pana-ad isip "reliyosang babae", apan ang institusyon sa Simbahan ug ang mga harianong simbolo niini lahi man gayod sa Lumadnong kinabuhi kansang kultura naningkamut nga mabuhi. Ang simbolo sa kayano sa mga Lumad maoy kanunay nga nagahagit kanako.

Daghan nga mga elemento sa akong kultura nga kinahanglan og "de-learning process" diha kanako. Mausahay, tungod sa akong gigikanan nga nagaharing kultura, adunay mga tentasyon nga mo-papel og maayo sa mga kalihokan sa ilang Lumadnong pakig-bisog. Mausahay diha sa prosesso sa pag-sulbad sa ilang mga problema, mas sayon alang kanako ang paghatag ug mga solusyon pinasikad sa akong naandan. Apan akong gipugngan ang akong kaugalingon, tungod kay nasayod ako nga ilaha kining pakigbisog. Ang tinuod nga solusyon nga mas malungtaron kinahanglan nga magikan gayod kanila ug ilaha gayod. Apan diha sa proseso, lisod gayod kini palutawon. Nagakinahanglan kini ug mas lawom nga pagpamati sa ilang gisulti ug wala ginasulti. Diri ako nakatuon ug unsa ka makahuloganon ang mamugna-ong pagpamati ug pagpasensya. Mamugna-on tungod kay diha sa akong hilom nga pagpamati, nakabungat sila sa tinuod nilang isulti. Alang kanako, kini ang esensya sa prosesso sa pag-umol og gahum sa mga kabus, labi na sa mga Lumad nga anaa sa kultura sa kahilom.. Konkreto nako kining nasaksihan taliwala sa ilang mga pag-antus ug sa ilang mga kasinatian sa pipila ka mga higayon sa ilang kada-ugan. Tinuod nga ang pagsulod niining proseso dugay ug lisod, apan dinhi usab nako gibati ang kalipay nga makita ang mga Lumad nga nanaghudyaka dili lamang sa nahibalik nilang yutang kabilin kundili usab ang nahibalik nga gahum sa ilang mamugnaong mga pulong ug ang katahom sa ilang mga sayaw, balak ug kanta.